Tull en 't Waal

Tull en 't Waal is een voormalige gemeente en klein dorp in de gemeente Houten in de Nederlandse provincie Utrecht. Het dorp is gelegen aan de rivier de Lek, hemelsbreed tussen Vreeswijk (Nieuwegein) in het westen en Schalkwijk in het oosten. Het dorp heeft 660 inwoners.

Tull en 't Waal ligt op de Vuijlkoopstroomrug aan de noordzijde van de Lek. De ontginning van deze strook land dateert uit de 10de of 11de eeuw. Kerkelijk en bestuurlijk vormden Tull en 't Waal (en het meer oostelijk gelegen Honswijk) toen één geheel met het aan de zuidzijde van de rivier gelegen Gasperden (nu Hagestein). Daar bezaten de Utrechtse kapittels van de Dom en Oud-Munster een vroonhof. De verkaveling van de stroomrug is onregelmatig: de kavels zijn niet overal even lang. Eerst nadat de ontginning een eind was gevorderd werd voor de afwatering de Waalse- en Tulse wetering gegraven.

Het deel 't Waal (met de kerk en het dorp) grensde in het westen vanouds aan het gerecht Vreeswijk of De Vaart en oostelijk aan het goed Blasenburg. Tull - met de korenmolen en vier grote boerderijen - ligt ter weerszijden van de Uitweg (in oude akten "de afwegh bij het Vosje") en grenst aan de wetering Snel, tevens de grens met Honswijk. Ter beslechting van een geschil tussen de Graaf van Culemborg en de Heer van Asperen werd deze grens in 1338 vastgelegd, waarbij Honswijk bij Culemborg en Tull en 't Waal bij Asperen bleven behoren.